Het lelijkste kunstwerk van Nederland?

     Zelf een gekke plek gespot? Deel je locatie op deze blog!

Rust roest, Eerlijk duurt het langst en Oost west, thuis best: volkswijsheden bevatten vaak een kern van waarheid. Maar één tegeltjeswijsheid zit er finaal naast: over smaak valt niet te twisten. Ik dácht het wel! Over smaak kan je eindeloos en vol overgave ruziën. Het Eurovisie Songfestival, Kabouter Buttplug*¹ of de huispakken van Roy Donders: ze worden pas echt interessant als de voor- en tegenstanders elkaar in de haren vliegen. Of erger. Als je alle conflicten die uit naam van smaak zijn uitgevochten uit het geschiedenisboeken zou schrappen, hield je niet veel meer dan een cover over. 

Vandaar dat ik ook zo blij ben met de verkiezing van het lelijkste gebouw van Nederland. Een wedstrijd die helaas niet elk jaar plaatsvindt, maar al wel twee edities achter elkaar dezelfde winnaars kende: architecten Branimir Medić en Pero Puljiz van Architekten Cie*². Het zal maar op je cv staan…

Dit voorjaar deed Evers Staat Op er nog een schepje bovenop. Het radioprogramma op 538 riep z'n luisteraars op om kandidaten aan te dragen voor Het Lelijkste Kunstwerk van Nederland*⁶. Yes, dacht ik. Kunst! Dat werden gegarandeerd tirades over verspild belastinggeld. Over gedrochtelijke stukken schroot die de buurt ‘door de strot waren geduwd’. Of over de slechte invloed van het kunstwerk. Ik dacht aan het Dordrechtse bushokje in de vorm van een schedel*³, waardoor kinderen niet meer naar school durfden. Aan het sinistere motorpaard in Oudewater*⁴, dat op zijn rug ligt te zieltogen nadat het in zijn buik is getroffen door een rondslingerend motorblok. Evers had een goudmijn aangeboord! 

Op de Facebookpagina van Evers Staat Op zag ik dat Het Lelijkste Kunstwerk van Nederland zelfs al een gezicht had gekregen. Niet per se het lelijkste kunstwerk van ons land - de wedstrijd moest immers nog beginnen - maar wel alvast een stip aan de horizon. Een symbool voor hoe lelijk een kunstwerk kan zijn. Hoeveel leed je als een bewoner moet verdragen als je dag in dag uit op zo'n horizonvervuilend gedrocht uitkijkt.

Het kunstwerk heette De Slangendrager. Mijn eerste indruk was dat het niet zozeer een lelijk kunstwerk was, als wel een ontzettend blauw kunstwerk. Ik keek wie de maker was. Marcel Smink. Die kende ik. Althans, zijn werk. Voor de Gekste Plek van Nederland was ik naar een totaalkunstwerk langs de A50*⁵ gereden, dat niet alleen een groenstrook en picknicktafels omvatte, maar ook twee behoorlijk vreemde beelden. De beelden verwezen naar de Screaming Eagles, de Amerikaanse luchtdivisie die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog had geprobeerd om Noord-Brabant te bevrijden. Toen ik probeerde ze te fotograferen, torenden ze zo dreigend boven me uit dat ik onwillekeurig aan de Dementors uit de Harry Potter-films dacht. Geen types om ruzie mee te krijgen.

Ik besloot om De Slangendrager van dichtbij te bekijken. Een week later loodste mijn navigatiesysteem me door de rafelranden van Den Haag, dwars door randgemeenten die alleen in naam nog onafhankelijk zijn. Voorburg, Rijswijk, Leidschendam, Nootdorp. Bestemming aan rijbaan linkerzijde, zei de navigatiedame. En toen zag ik hem. Een mythische figuur-zonder-hoofd, die weliswaar dreigend twee slangen in de lucht hield, maar tegelijkertijd zo scheef op zijn sokkel stond dat hij elk moment ter aarde kon storten.

Hoewel de lucht onwaarschijnlijk blauw was, was De Slangendrager nóg blauwer. Dat laatste kon kloppen, want ik las dat Marcel Smink het blauw had ontleend aan het lazuur op het gemeentewapen van Nootdorp. Net als de slangen. Dat het beeld zo scheef stond, had ook een reden: Nootdorp is gebouwd op slappe veengrond waar zonder fundament nog geen bushokje overeind blijft.

Toch had ik nog niet meteen door wat er aan De Slangendrager schortte. Pas toen ik een tijdje aan het fotograferen was, viel het kwartje. Het beeld was niet alleen veel te blauw, maar vooral ook veel te uitgesproken voor z'n omgeving. Te betekenisvol voor een doorgaande weg die vanuit Den Haag de bebouwde kom van Nootdorp insluipt, een dubbele asfaltstrook, waar je als automobilist maar één ding wil: gássen.

Op de plaats van het kunstwerk zou normaal gesproken iets lulligs hebben gestaan. Een van die borden of stukken straatmeubilair die je al lang niet meer bewust waarneemt, omdat ze zo volstrekt uitwisselbaar zijn. Een pijl die verwijst naar de dichtstbijzijnde McDonalds. Of een bord dat aangeeft dat jouw gemeente warme banden onderhoudt met partnerstad Klásterec nad Ohri in Tsjechië. Of was het Ra'anana in Israël?  

Ik keek nog eens naar de Slangendrager. Eigenlijk best een indrukwekkend beeld, dacht ik. Mooi was misschien een te groot woord, maar wat mij betreft hád het wel wat.

En je kon er heel mooi over twisten. 

*² *³ *⁴ *⁵  De Stadshaard in Enschede, het Doodshoofd in Dordrecht en het Motorpaard in Oudewater staan uitvoerig beschreven in De Gekste Plek van Nederland (deel 2). Evenals Marcel Sminks kunstwerk Shadows of Son Heath. Klik hier om het boek te bestellen.

 *¹  Over Kabouter Buttplug kun je meer lezen in De Gekste Plek van Nederland deel 1.

*⁶  Het Lelijkste Kunstwerk van Nederland werd op 5 mei bekend gemaakt in het radioprogramma Evers Staat Op. Het Amstelveense kunstwerk Der Bogen (in de volksmond beter bekend als De Drollenboog) sleepte de gevreesde titel in de wacht.